ਜਲੰਧਰ (ਕੇਸਰ)
ਤਿੰਨ ਰੋਜ਼ਾ ਗ਼ਦਰੀ ਬਾਬਿਆਂ ਦੇ ਮੇਲੇ ਦੀ ਸਿਖ਼ਰਲੀ ਰਾਤ ਚੇਤਨਾ, ਸੰਗਰਾਮ ਅਤੇ ਮੁਕਤੀ ਦਾ ਪੈਗ਼ਾਮ ਵੰਡਦੇ ਚਾਨਣ ਨੇ ਰੁਸ਼ਨਾ ਦਿੱਤੀ। ਪ੍ਰੋ. ਅਜਮੇਰ ਸਿੰਘ ਔਲਖ ਦੇ ਲਿਖੇ, ਅਜਮੀਤ ਔਲਖ ਦੁਆਰਾ ਨਿਰਦੇਸ਼ਤ ਕੀਤੇ ਨਾਟਕ ‘ਤੂੰ ਚਰਚਾ ਘੂਕਦਾ ਰੱਖ ਜ਼ਿੰਦੇ’ ਦਾ ਮੰਚਣ ਲੋਕ ਕਲਾ ਮੰਚ ਮਾਨਸਾ ਦੀ ਟੀਮ ਵੱਲੋਂ ਕੀਤਾ ਗਿਆ। ਬਹੁਤ ਸਮਾਂ ਪਹਿਲਾਂ ਹੀ ਪ੍ਰੋ. ਅਜਮੇਰ ਸਿੰਘ ਔਲਖ ਦੀ ਬੌਧਿਕ ਸੰਵੇਦਨਾ ਅਤੇ ਦੂਰ-ਦਿ੍ਰਸ਼ਟੀ ਦੁਆਰਾ ਸੋਚੇ-ਵਿਚਾਰੇ ਇਸ ਨਾਟਕ ਨੇ ਗ਼ਦਰੀ ਗੁਲਾਬ ਕੌਰ ਦੇ ਵਿਛੋੜੇ ਦੀ ਸ਼ਤਾਬਦੀ ਮੌਕੇ ਇਸ ਇਤਿਹਾਸਕ ਧਰੋਹਰ ਨੂੰ ਮਾਣ-ਮੱਤਾ ਸਥਾਨ ਦਿੱਤਾ।
ਮਾਲਾ ਹਾਸ਼ਮੀ ਦੀ ਨਿਰਦੇਸ਼ਨਾ ’ਚ ਜਨ ਨਾਟਿਆ ਮੰਚ ਦਿੱਲੀ ਦੇ ਕਲਾਕਾਰਾਂ ਨੇ ‘ਏਕ ਬੇਰੁਜ਼ਗਾਰ ਕੀ ਅਧੂਰੀ ਲਵ ਸਟੋਰੀ’’ ਨਾਟਕ ਰਾਹੀਂ ਹਕੂਮਤੀ ਦਰਬਾਰ ਦੇ ਲੋਕਾਂ ਨਾਲ ਕੀਤੇ ਜਾਂਦੇ ਛਲਾਵਿਆਂ ਦੀ ਫੂਕ ਕੱਢ ਕੇ ਰੱਖ ਦਿੱਤੀ। ਨਾਟਕ ਨੇ ਤਿੱਖੇ ਵਿਅੰਗ ਕੱਸੇ ਕਿ ਕਿਵੇਂ ਅਖੌਤੀ ਵਿਕਾਸ ਨੇ ਮੁਲਕ ਦੀ ਜੁਆਨੀ ਨੂੰ ਭੰਬਲਭੂਸੇ ਪਾਉਣ ਅਤੇ ਉਸ ਨੂੰ ‘ਹਨੇਰ ਨਗਰੀ’ ਵਿੱਚ ਧੱਕਣ ਲਈ ਮਜਬੂਰ ਕੀਤਾ ਜਾ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਜਲੰਧਰ ਦੂਰਦਰਸ਼ਨ ਦੇ ਸਾਬਕਾ ਡਾਇਰੈਕਟਰ ਹਰਜੀਤ ਦਾ ਲਿਖਿਆ ਕੇਵਲ ਧਾਲੀਵਾਲ ਦੀ ਨਿਰਦੇਸ਼ਨਾ ’ਚ ਮੰਚ ਰੰਗਮੰਚ ਅੰਮਿ੍ਰਤਸਰ ਦੁਆਰਾ ਪੇਸ਼ ਨਾਟਕ ‘ਸਾਂਦਲਬਾਰ’ ਬਰਤਾਨਵੀ ਸਾਮਰਾਜ ਮੌਕੇ ਸਾਡੇ ਮੁਲਕ ਦੇ ਲੋਕਾਂ ਦੇ ਜ਼ਮੀਨਾਂ ਤੋਂ ਕੀਤੇ ਉਜਾੜੇ ’ਚੋਂ ਉਤਪੰਨ ਸੰਕਟ ਦੀ ਦਾਸਤਾਂ ਨੂੰ ਇਉਂ ਪੇਸ਼ ਕਰਨ ’ਚ ਸਫ਼ਲ ਰਿਹਾ ਕਿ ਕਦੇ ਛਲਾਵੇ ’ਚ ਲੈ ਕੇ ਕਦੇ ਜਬਰ ਦੇ ਜ਼ੋਰ ਧਰਤੀ ਜਾਏ ਕਿਰਤੀ ਕਿਸਾਨਾਂ ਨੂੰ ਉਜਾੜੇ ਦੇ ਮੂੰਹ ਧੱਕਣ ਦੀ ਕਹਾਣੀ ਹੀ ਦੁਹਰਾਈ ਜਾ ਰਹੀ ਹੈ। ਜਦੋਂ ਲੈਂਡ ਪੂ�ਿਗ, ਜਬਰੀ ਜ਼ਮੀਨਾਂ ਖੋਹਣ, ਵੇਚਣ ਦਾ ਚੌਤਰਫ਼ਾ ਹੱਲਾ ਬੋਲਿਆ ਜਾ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਇਹ ਨਾਟਕ ਸੰਕੇਤਕ ਤੌਰ ’ਤੇ ਸਾਡੀ ਨਜ਼ਰ ਪਵਾ ਗਿਆ ਕਿ ਖਿੱਤਾ ਆਦਿਵਾਸੀਆਂ ਦਾ ਹੋਵੇ ਜਾਂ ਪੰਜਾਬ ਦਾ, ਕਾਰਪੋਰੇਟ ਘਰਾਣਿਆਂ ਦੀ ਜ਼ਮੀਨਾਂ ਹਥਿਆਉਣ ਦੀ ਨੀਤੀ ਨੂੰ ਭਾਂਜ ਦੇਣ ਦੀ ਲੋੜ ਹੈ।
ਪ੍ਰੋਗਰੈਸਿਵ ਆਰਟਿਸਟਸ ਲੀਗ ਨਵੀਂ ਦਿੱਲੀ ਤੋਂ ਆਈ ਨਾਟਕ ਅਤੇ ਗੀਤ-ਸੰਗੀਤ ਮੰਡਲੀ ਨੇ ‘ਦਾਸਤਾਂ-ਏ-ਗੰਗੂ’ ਰਾਹੀਂ ਫਾਸ਼ੀਵਾਦ ਉਪਰ ਤਿੱਖੀਆਂ ਚੋਟਾਂ ਮਾਰਦਿਆਂ ਅਜੋਕੇ ਭਾਰਤੀ ਹੁਕਮਰਾਨਾਂ ਦੀਆਂ ਫ਼ਿਰਕੂ ਫਾਸ਼ੀ ਨੀਤੀਆਂ ਦੇ ਲੋਕ-ਵਿਰੋਧੀ ਮਨਸ਼ਿਆਂ ਦਾ ਪਰਦਾ ਫਾਸ਼ ਕੀਤਾ।
ਡਾ. ਸਾਹਿਬ ਸਿੰਘ ਦਾ ਲਿਖਿਆ ਤੇ ਉਹਨਾ ਦੁਆਰਾ ਨਿਰਦੇਸ਼ਤ ਨਾਟਕ ‘ਤੂੰ ਅਗਲਾ ਵਰਕਾ ਫੋਲ’ ਉਨ੍ਹਾ ਦੀ ਹੀ ਅਦਾਕਾਰੀ ’ਚ ਗਹਿਰ ਗੰਭੀਰ ਸੰਵੇਦਨਾਵਾਂ ਨੂੰ ਝੰਜੋੜਨ ਵਿੱਚ ਸਫ਼ਲ ਰਿਹਾ। ਉਨ੍ਹਾ ਦੇ ਨਾਟਕ ਨੇ ਹਲੂਣਵੇਂ ਅੰਦਾਜ਼ ਵਿੱਚ ਕਿਹਾ ਕਿ ਬੇਗ਼ਮਪੁਰਾ ਅਤੇ ਸਾਂਝੀਵਾਲਤਾ ਸਿਰਜਣ ਲਈ ਰਵਾਇਤੀ ਰਾਹਾਂ ’ਤੇ ਤੁਰਨ ਜਾਂ ਕਿਸੇ ਪੀਰ ਔਲੀਏ ’ਤੇ ਟੇਕ ਰੱਖਣ ਦੀ ਬਜਾਏ ਸਾਨੂੰ ਅਗਲੇ ਕਦਮ ਪੁੱਟਦਿਆਂ, ਅਤੀਤ ਤੋਂ ਸਿਖਦੇ ਹੋਏ ਵਰਤਮਾਨ ਦੀਆਂ ਪੇਚੀਦਾ ਗੁੰਝਲਾਂ ਨੂੰ ਸੁਲਝਾਉਣ ਲਈ ਅਗਲਾ ਵਰਕਾ ਫਰੋਲਣ ਲਈ ਉਚੇਰੀ ਪਰਵਾਜ਼ ਭਰਨ ਦੀ ਲੋੜ ਹੈ। ਗੁਰਸ਼ਰਨ ਸਿੰਘ ਦੁਆਰਾ ਲਿਖਿਆ ਹੜ੍ਹ ਪੀੜਤਾਂ ਦਾ ਦਰਦ ਬਿਆਨਦਾ ਨਾਟਕ ‘ਰਾਹਤ’ ਚੰਡੀਗੜ੍ਹ ਸਕੂਲ ਆਫ਼ ਡਰਾਮਾ ਦੀ ਰੰਗ ਟੋਲੀ ਨੇ ਏਕੱਤਰ ਦੀ ਨਿਰਦੇਸ਼ਨਾ ’ਚ ਪੇਸ਼ ਕੀਤਾ। ਇਹ ਨਾਟਕ ਭਾਵੇਂ ਗੁਰਸ਼ਰਨ ਸਿੰਘ ਵੱਲੋਂ ਦਹਾਕਿਆਂ ਪਹਿਲਾਂ ਲਿਖਿਆ ਗਿਆ, ਪਰ ਬੀਤੇ ਦਿਨੀਂ ਪੰਜਾਬ ’ਚ ਆਏ ਹੜ੍ਹਾਂ ਮੌਕੇ ਹਕੂਮਤ ਦੀ ਢੀਠਤਾਈ ਅਤੇ ਲੋਕਾਂ ਦੁਆਰਾ ਪੀੜਤ ਲੋਕਾਂ ਦੀ ਬਾਂਹ ਫੜਨ ਦੀ ਬਾਮਿਸਾਲ ਭੂਮਿਕਾ ਬਾਰੇ ਚਾਨਣ ਪਾਉਣ ’ਚ ਸਫ਼ਲ ਰਿਹਾ।
ਇਪਟਾ ਮੋਗਾ ਦੇ ਅਵਤਾਰ ਚੜਿੱਕ ਅਤੇ ਉਸ ਦੇ ਸਾਥੀ ਨੇ ਬਹੁਤ ਹੀ ਸਾਰਥਕ ਅਤੇ ਅਰਥ ਭਰਪੂਰ ਵਿਅੰਗ ਕੱਸੇ। ਭੰਡ ਕਲਾ ਦੀ ਇਸ ਵਿਧਾ ਦਾ ਲੋਕਾਂ ਸਾਹ ਰੋਕ ਕੇ ਆਨੰਦ ਮਾਣਿਆ। ਪ੍ਰੋਗਰੈਸਿਵ ਆਰਟਿਸਟਸ ਲੀਗ ਨਵੀਂ ਦਿੱਲੀ ਦੇ ਕਲਾਕਾਰਾਂ ਵੱਲੋਂ ਖੇਡਿਆ ਗਿਆ ਦੂਜਾ ਨਾਟਕ ‘ਫ਼ਲਸਤੀਨ ਜ਼ਿੰਦਾਬਾਦ’ ਗ਼ਦਰੀ ਦੇਸ਼ ਭਗਤਾਂ ਦੀ ਕੌਮਾਂਤਰੀਵਾਦੀ ਸੋਚ-ਦਿ੍ਰਸ਼ਟੀ, ਸਾਮਰਾਜਵਾਦ ਵਿਰੋਧੀ ਜਾਗਦੇ ਲੋਕਾਂ ਦੀ ਭੂਮਿਕਾ ਨੂੰ ਰੌਸ਼ਨੀ ’ਚ ਲਿਆਉਣ ਵਿੱਚ ਸਫ਼ਲ ਰਿਹਾ। ਸਰਘੀ ਵੇਲੇ ਨਾਟਕਾਂ ਦੀ ਰਾਤ ਦੇ ਸਿਖਰ ’ਤੇ ਹੋਏ ਇਸ ਨਾਟਕ ਨੇ ਵਿਸ਼ਵ ਮੰਚ ’ਤੇ ਸਭ ਦਾ ਧਿਆਨ ਖਿੱਚ ਰਹੇ ਫ਼ਲਸਤੀਨ ਦੇ ਮੁੱਦੇ ਬਾਰੇ ਨਾਟਕ ਰਾਹੀਂ ਸਾਮਰਾਜਵਾਦ ਦਾ ਖੰੂਖਾਰ ਚਿਹਰਾ ਨੰਗਾ ਕੀਤਾ।
ਗੀਤਾਂ ਭਰੀ ਰਾਤ ਮੌਕੇ ਇਨਕਲਾਬੀ ਕਵੀਸ਼ਰੀ ਜੱਥਾ ਰਸੂਲਪੁਰ, ਲੋਕ ਸੰਗੀਤ ਮੰਡਲੀ ਮਸਾਣੀ, ਰੇਲਾ ਛੱਤੀਸਗੜ੍ਹ ਤੋਂ ਆਈ ਸੰਗੀਤ ਮੰਡਲੀ, ਪ੍ਰੋਗਰੈਸਿਵ ਆਰਟਿਸਟਸ ਲੀਗ ਨਵੀਂ ਦਿੱਲੀ, ਲੋਕ ਸੰਗੀਤ ਮੰਡਲੀ ਮਸਾਣੀ ਧਰਮਿੰਦਰ ਮਸਾਣੀ, ਸ਼ਬਦੀਸ਼, ਤਾਰੀ ਅਟਵਾਲ ਇੰਗਲੈਂਡ, ਮਾਨਵਤਾ ਕਲਾ ਮੰਚ ਨਗਰ ਦੀ ਕਲਾਕਾਰ ਨਰਗਿਸ, ਕਮਲਦੀਪ ਜਲੂਰ, ਤਮੰਨਾ ਅਤੇ ਕੋਮਲ (ਪੰਜਾਬ ਸਟੂਡੈਂਟਸ ਯੂਨੀਅਨ), ਪ੍ਰੋ. ਲਾਲ ਬਹਾਦਰ, ਜਸਪਾਲ ਜੱਸੀ, ਅੰਮਿ੍ਰਤਪਾਲ ਬੰਗੇ ਬਠਿੰਡਾ ਨੇ ਰੰਗ ਬੰਨ੍ਹੇ।
ਨਾਟਕਾਂ ਅਤੇ ਗੀਤਾਂ ਭਰੀ ਰਾਤ ਦੇ ਸਮਾਗਮ ਨੂੰ ਕਮੇਟੀ ਦੇ ਪ੍ਰਧਾਨ ਅਜਮੇਰ ਸਿੰਘ, ਜਨਰਲ ਸਕੱਤਰ ਪਿ੍ਰਥੀਪਾਲ ਸਿੰਘ ਮਾੜੀਮੇਘਾ ਅਤੇ ਸੱਭਿਆਚਾਰਕ ਵਿੰਗ ਦੇ ਕਨਵੀਨਰ ਅਮੋਲਕ ਸਿੰਘ ਨੇ ਸੰਬੋਧਨ ਕਰਦਿਆਂ ਤਿੰਨ ਰੋਜ਼ਾ ਸਫ਼ਲ ਮੇਲੇ ’ਤੇ ਮੁਬਾਰਕਵਾਦ ਦਿੱਤੀ। ਉਹਨਾਂ ਕਮੇਟੀ ਦੀ ਤਰਫ਼ੋਂ ਮੇਲੇ ਦੇ ਏਸੇ ਦਿਨ 1984 ’ਚ ਦਿੱਲੀ ਅਤੇ ਹੋਰ ਥਾਵਾਂ ਤੇ ਬੇਗੁਨਾਹ ਸਿੱਖਾਂ ਅਤੇ ਦਹਾਕਾ ਭਰ ਪੰਜਾਬ ਅੰਦਰ ਹਿੰਦੂਆਂ ਅਤੇ ਕਮਿਊਨਿਸਟਾਂ ਨੂੰ ਚੋਣਵਾਂ ਨਿਸ਼ਾਨਾ ਬਣਾਏ ਜਾਣ ਖ਼ਿਲਾਫ਼ ਲੋਕਾਂ ਦੇ ਹੱਥ ਖੜ੍ਹੇ ਕਰਵਾ ਕੇ ਮਤਾ ਪਾਸ ਕੀਤਾ।
ਜਲੰਧਰ ਪ੍ਰਸ਼ਾਸਨ ਵੱਲੋਂ ਹਾਲ ਦੇ ਮੁੱਖ ਦੁਆਰ ਸਾਹਮਣੇ ਲਾਈ ਸਾਊਂਡ ਕਾਰਨ ਮੇਲੇ ’ਚ ਪੈਦਾ ਹੰੁਦੀ ਰਹੀ ਆਵਾਜ਼ ਪ੍ਰਦੂਸ਼ਣ ਕਾਰਨ ਲਾਇਬ੍ਰੇਰੀ ਅਤੇ ਮੇਲੇ ਵਰਗੀਆਂ ਸਰਗਰਮੀਆਂ ਮੌਕੇ ਇਸ ਕਾਰਨ ਆਉਂਦੀ ਮੁਸ਼ਕਲ ਦਾ ਧਿਆਨ ਰੱਖਦਿਆਂ ਇਸ ਨੂੰ ਹਟਾਉਣ ਦੀ ਮੰਗ ਕੀਤੀ ਗਈ। ਜ਼ਿਕਰਯੋਗ ਹੈ ਕਿ ਨਾਟਕਾਂ ਦੀ ਰਾਤ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋਣ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਇਸ ਦਿਨ ਦੇ ਮੁੱਖ ਬੁਲਾਰੇ ਮੁਹੰਮਦ ਯੂਸਫ਼ ਤਾਰੀਗਾਮੀ ਅਤੇ ਡਾ. ਨਵਸ਼ਰਨ ਨੇ ਆਪਣੇ ਸੰਬੋਧਨ ਰਾਹੀਂ ਮੁਲਕ ਨੂੰ ਦਰਪੇਸ਼ ਚੁਣੌਤੀਆਂ ਬਾਰੇ ਜਾਗਰੂਕ ਕੀਤਾ। ਇਹਨਾਂ ਬੁਲਾਰਿਆਂ ਨੇ ਕਿਤਾਬਾਂ ’ਤੇ ਪਾਬੰਦੀ ਮੜ੍ਹੇ ਜਾਣ ਅਤੇ ਜਮਹੂਰੀ ਹੱਕਾਂ ਦੇ ਘਾਣ ਬਾਰੇ ਚੌਕੰਨੇ ਕਰਦਿਆਂ ਕਿਹਾ ਕਿ ਅਗਲੇ ਦਿਨਾਂ ’ਚ ਬੁੱਧੀਜੀਵੀ ਵਰਗ ਅਤੇ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀਆਂ ਨੂੰ ਚੋਣਵਾਂ ਨਿਸ਼ਾਨਾ ਬਣਾਏ ਜਾਣ ਤੋਂ ਚੌਕਸ ਰਹਿੰਦਿਆਂ ਜ਼ਬਰਦਸਤ ਜਨਤਕ ਆਵਾਜ਼ ਲਾਮਬੰਦ ਕਰਨ ਦੀ ਲੋੜ ਹੈ। ਪੰਜਾਬੀ ਰੰਗਮੰਚ ਅਤੇ ਸੱਭਿਆਚਾਰਕ ਉਤਸਵਾਂ ਵਿੱਚ ਨਵਾਂ ਵਰਕਾ ਜੜਨ ਦਾ ਕੰਮ ਕਰਨ ਵਾਲੇ ਗ਼ਦਰੀ ਬਾਬਿਆਂ ਦੇ ਮੇਲੇ ਦੀ ਸਫ਼ਲਤਾ ਲਈ ਕਮੇਟੀ ਨੇ ਬਾਹਰੋਂ ਆਏ ਮੇਲਾ ਪ੍ਰੇਮੀਆਂ ਅਤੇ ਪੰਜਾਬ ਦੀਆਂ ਸਮੁੱਚੀਆਂ ਲੋਕ ਪੱਖੀ ਸੰਸਥਾਵਾਂ ਅਤੇ ਲੋਕਾਂ ਦਾ ਧੰਨਵਾਦ ਕੀਤਾ। ਰਾਤ ਦੇ ਸਮਾਗਮ ਦਾ ਮੰਚ ਸੰਚਾਲਨ ਸੱਭਿਆਚਾਰਕ ਵਿੰਗ ਦੇ ਕਨਵੀਨਰ ਅਮੋਲਕ ਸਿੰਘ ਨੇ ਕੀਤਾ।
