ਬੱਜਟ ਪ੍ਰਭਾਵਹੀਣ ਤੇ ਖੋਖਲਾ : ਅਮਰਜੀਤ ਕੌਰ

ਲੁਧਿਆਣਾ, (ਐੱਮ ਐੱਸ ਭਾਟੀਆ)-ਏਟਕ ਸਕੱਤਰੇਤ ਨਵੀਂ ਦਿੱਲੀ ਵੱਲੋਂ ਜਾਰੀ ਬਿਆਨ ਵਿੱਚ ਕਿਹਾ ਗਿਆ ਹੈ ਕਿ ਵਿੱਤ ਮੰਤਰੀ ਨਿਰਮਲਾ ਸੀਤਾਰਾਮਨ ਨੇ ਆਪਣਾ ਜੋ ਆਖਰੀ ਪੂਰਾ ਬਜਟ ਪੇਸ਼ ਕੀਤਾ ਹੈ, ਜਿਸ ਨੂੰ ‘ਅੰਮਿ੍ਤ ਕਾਲ ਬਜਟ’ ਵਜੋਂ ਧੂਮਧਾਮ ਨਾਲ ਪੇਸ਼ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ, ਆਮ ਤੌਰ ‘ਤੇ ਪ੍ਰਧਾਨ ਮੰਤਰੀ ਦੇ ਸ਼ਬਦਾਂ ਦੇ ਤਾਲਮੇਲ ਦੀ ਧਮਾਕੇਦਾਰ ਜੁਗਲਬੰਦੀ ਹੈ, ਜਿਸ ਨੇ ਉਨ੍ਹਾ ਦੇ ਬਜਟ ਭਾਸ਼ਣ ਦਾ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਹਿੱਸਾ ਭਰ ਦਿੱਤਾ | ਕੁਲ ਮਿਲਾ ਕੇ ਰੁਜ਼ਗਾਰ, ਸਿਹਤ, ਸਿੱਖਿਆ, ਮਹਿੰਗਾਈ ਆਦਿ ਦੇ ਅਹਿਮ ਮੁੱਦਿਆਂ ਨੂੰ ਸੰਬੋਧਤ ਕੀਤੇ ਬਿਨਾਂ ਬਜਟ ਬੁਰੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਖੋਖਲਾ ਹੈ | ਸਿਵਾਏ ਕਿ ਵੋਟਰਾਂ ਨੂੰ ਲੁਭਾਉਣ ਦੇ ਇਰਾਦੇ ਨਾਲ ਕੁਝ ਹੱਥਕੰਡੇ ਹਨ, ਲੋਕ ਕੇਂਦਰਤ ਆਰਥਕ ਵਿਕਾਸ ਅਤੇ ਮਨੁੱਖੀ ਵਿਕਾਸ ਵੱਲ ਵਧਣ ਦਾ ਉਦੇਸ਼ ਕੁਝ ਵੀ ਨਹੀਂ ਹੈ | ਬੋਲੀ ਝੂਠ ਅਤੇ ਜੁਗਲਬੰਦੀ ਨਾਲ ਭਰੀ ਹੋਈ ਸੀ | ਪ੍ਰਾਪਤੀਆਂ ਵਜੋਂ ਪੇਸ਼ ਕੀਤੇ ਗਏ ਅੰਦਾਜ਼ੇ ਸੱਚ ਤੋਂ ਕੋਹਾਂ ਦੂਰ ਸਨ | ਬਜਟ ਵਿੱਚ ਸੂਚੀਬੱਧ ਸੱਤ ਪ੍ਰਮੁੱਖ ਤਰਜੀਹਾਂ, ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਸਮਾਵੇਸ਼ੀ ਵਿਕਾਸ, ਆਖਰੀ ਮੀਲ ਤੱਕ ਪਹੁੰਚਣਾ, ਯੁਵਾ ਸ਼ਕਤੀ ਆਦਿ ਬਿਨਾਂ ਕਿਸੇ ਪਦਾਰਥ ਦੇ ਖਾਲੀ ਹਨ | ਲੋਕਾਂ ਨਾਲ ਸੰਬੰਧਤ ਅਸਲ ਮੁੱਦਿਆਂ ਵਿੱਚੋਂ ਕਿਸੇ ਨੂੰ ਵੀ ਹੱਲ ਨਹੀਂ ਕੀਤਾ ਗਿਆ | ਟਰੇਡ ਯੂਨੀਅਨਾਂ ਪੁਰਾਣੀ ਪੈਨਸ਼ਨ ਸਕੀਮ, ਸਭ ਨੂੰ ਸਮਾਜਕ ਸੁਰੱਖਿਆ, ਸਾਰਿਆਂ ਨੂੰ ਪੈਨਸ਼ਨ, ਸਕੀਮ ਕਾਮਿਆਂ ਨੂੰ ਰੈਗੂਲਰ ਕਰਨ, ਖੇਤੀਬਾੜੀ ਮਜ਼ਦੂਰਾਂ ਸਮੇਤ ਗੈਰ-ਸੰਗਠਿਤ ਖੇਤਰ ਦੇ ਮਜ਼ਦੂਰਾਂ ਲਈ ਘੱਟੋ-ਘੱਟ ਉਜਰਤਾਂ ਆਦਿ ਦੀ ਮੰਗ ਕਰ ਰਹੀਆਂ ਹਨ | ਇਹ ਇੱਕ ਅਜਿਹਾ ਬਜਟ ਹੈ, ਜੋ ਰਾਸ਼ਟਰ ਦੇ ਹਿੱਤਾਂ ਨੂੰ ਪਿੱਛੇ ਛੱਡਦਾ ਹੈ, ਇਸ ਦੀ 94% ਅਸੰਗਠਿਤ ਕਾਰਜ ਸ਼ਕਤੀ, ਜੋ ਜੀ ਡੀ ਪੀ ਵਿੱਚ 60% ਯੋਗਦਾਨ ਪਾਉਂਦੀ ਹੈ |ਬਜਟ ਵਿੱਚ ਲੰਮੇ ਸਮੇਂ ਦੇ ਰੁਜ਼ਗਾਰ ਅਤੇ ਮਿਆਰੀ ਨੌਕਰੀਆਂ ਦੀ ਸਿਰਜਣਾ ਵੱਲ ਧਿਆਨ ਨਹੀਂ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ | 8 ਮਿਲੀਅਨ ਨਵੇਂ ਨੌਕਰੀ ਲੱਭਣ ਵਾਲੇ ਹਰ ਸਾਲ ਨੌਕਰੀ ਦੀ ਮਾਰਕੀਟ ਵਿੱਚ ਦਾਖਲ ਹੁੰਦੇ ਹਨ | ਬੇਰੁਜ਼ਗਾਰੀ 34% ਦੇ ਸਿਖਰ ‘ਤੇ ਹੈ | ਬਜਟ ਮੰਗ ਅਧਾਰਤ ਹੁਨਰ ਦੀ ਗੱਲ ਕਰਦਾ ਹੈ | ਹੁਨਰ ਰਸਮੀ ਸਿੱਖਿਆ ਦੇ ਨਾਲ ਆਉਂਦਾ ਹੈ | ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਰਸਮੀ ਸਿੱਖਿਆ ਦੀ ਅਸਲੀਅਤ ਨੂੰ ਪਿੱਛੇ ਛੱਡ ਕੇ ਹੁਨਰ ਦਾ ਕੋਈ ਅਰਥ ਨਹੀਂ ਰਹਿ ਜਾਂਦਾ | ਇਹ ਵਚਨਬੱਧਤਾ ਦੀ ਘਾਟ ਵਾਲੀ ਇੱਕ ਨੁਕਸਦਾਰ ਪਹੁੰਚ ਹੈ | ‘ਯੁਵਾ ਸ਼ਕਤੀ’ ਦੀ ਪ੍ਰਾਥਮਿਕਤਾ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਧ ਨੌਜਵਾਨਾਂ ਦੀ ਆਬਾਦੀ ਹੋਣ ਦੇ ਜਨਸੰਖਿਆ ਲਾਭੰਸ਼ ਨੂੰ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰਨ ਵਿੱਚ ਅਸਫਲ ਰਹਿੰਦੀ ਹੈ | ਉਦਯੋਗ 4.0 ਲਈ ਨਵੇਂ ਯੁੱਗ ਦੇ ਕੋਰਸਾਂ ਦਾ ਉਦੇਸ ਤਕਨੀਕੀ ਤੌਰ ‘ਤੇ ਪੜ੍ਹੇ-ਲਿਖੇ ਨੌਜਵਾਨਾਂ ਦੇ ਇੱਕ ਬਹੁਤ ਹੀ ਛੋਟੇ ਵਰਗ ਲਈ ਹੈ, ਜੋ ਉਦਯੋਗ ਦੇ ਇੱਕ ਵੱਡੇ ਹਿੱਸੇ ਨੂੰ ਪਿੱਛੇ ਛੱਡਦਾ ਹੈ | ਸਿੱਖਿਆ ਵਿੱਚ ਖਰਚ ਨਾਕਾਫੀ ਹੈ | ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਔਸਤਨ ਸਕੂਲੀ ਸਿੱਖਿਆ ਦੀ ਦਰ ਵਿੱਚ ਭਾਰੀ ਗਿਰਾਵਟ ਆਈ ਹੈ | ਬਜਟ ਉੱਚ ਸਿੱਖਿਆ ‘ਤੇ ਖਰਚ ਕਰਨ ਦੀ ਗੱਲ ਕਰਦਾ ਹੈ | ਇਸ ਨੇ ਵਿਦੇਸ਼ੀ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀਆਂ ਨੂੰ ਲਿਆਉਣ ਲਈ ਪਹਿਲਾਂ ਹੀ ਬਲਿਊ ਪਿ੍ੰਟ ਬਣਾ ਲਿਆ ਹੈ | ਇਹ ਖਰਚ ਉੱਚ ਸਿੱਖਿਆ ਨੂੰ ਸਮਰਥਨ ਦੇਣ ਦੀ ਉਸ ਯੋਜਨਾ ਨਾਲ ਮੇਲ ਖਾਂਦਾ ਜਾਪਦਾ ਹੈ | ਭਾਜਪਾ ਹੁਣ ਤੱਕ ਸਿੱਖਿਆ ‘ਤੇ ਜੀ ਡੀ ਪੀ ਦਾ ਸਿਰਫ 3% ਤੋਂ ਵੀ ਘੱਟ ਵੰਡ ਰਹੀ ਹੈ | 2047 ਤੱਕ ਸਿਕਲ ਸੈੱਲ ਅਨੀਮੀਆ ਦੇ ਖਾਤਮੇ ਦੇ ਖਾਸ ਪ੍ਰੋਗਰਾਮ ਨੂੰ ਛੱਡ ਕੇ ਬਜਟ ਵਿੱਚ ਸਿਹਤ ‘ਤੇ ਕੋਈ ਖਰਚ ਨਹੀਂ ਕੀਤਾ ਗਿਆ | ਸਿਹਤ ‘ਤੇ ਜਨਤਕ ਖਰਚੇ ਘਟਣ ਨਾਲ ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਗਰੀਬੀ ਵਧ ਗਈ ਹੈ | ਖੇਤੀਬਾੜੀ ‘ਤੇ ਖਰਚਾ ਕਾਫੀ ਹੱਦ ਤੱਕ ਘਟਾ ਦਿੱਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ | ਬਜਟ ਚੋਣ ਸਾਲ ਦੀ ਡਰਾਮੇਬਾਜ਼ੀ ਹੈ | ਮੱਛੀ ਪਾਲਣ, ਭਵਿੱਖ ਵਿੱਚ ਬਜਟ ਦੀਆਂ ਵਚਨਬੱਧਤਾਵਾਂ ਦੀ ਘਾਟ ਲਈ ਕੁਝ ਯੋਜਨਾਵਾਂ ਹਨ | ਮਨਰੇਗਾ ਇੱਕ ਮੰਗ ਅਧਾਰਤ ਕੰਮ ਹੈ | ਯੋਜਨਾ ਲਈ ਵੰਡ ਵਿੱਚ ਕਟੌਤੀ ਨੇ ਇਸ ਯੋਜਨਾ ਦੇ ਤਹਿਤ ਲੱਗਭੱਗ 7 ਕਰੋੜ ਨੌਕਰੀ ਭਾਲਣ ਵਾਲਿਆਂ ਨੂੰ ਵਾਂਝਾ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਹੈ | ਮੱਧ ਵਰਗ ਨੂੰ 7 ਲੱਖ ਤੱਕ ਦੀ ਟੈਕਸ ਛੋਟ ਨਾਲ ਭਰਮਾਇਆ ਗਿਆ ਹੈ | ਇਹ ਰਸਮੀ ਤਨਖਾਹ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਾਰਜ ਬਲ ਦਾ ਇੱਕ ਛੋਟਾ ਜਿਹਾ ਹਿੱਸਾ ਹੈ | ਇਹ ਫਿਰ ਵੋਟ ਬੈਂਕ ਨੂੰ ਖਿੱਚਣ ਦਾ ਉਪਾਅ ਹੈ | ਜਮ੍ਹਾਂ ਦੀ ਸੀਮਾ ਨੂੰ ਵਧਾਉਣ ਦੇ ਤਰੀਕੇ ਨਾਲ ਔਰਤਾਂ ਅਤੇ ਸੀਨੀਅਰ ਨਾਗਰਿਕਾਂ ਨੂੰ ਰਾਹਤ ਦਾ ਕੋਈ ਵੱਡਾ ਲਾਭ ਨਹੀਂ | ਲਿੰਗਕ ਉਜਰਤ ਅਸਮਾਨਤਾ ਨੂੰ ਵਧਾਉਣਾ ਅਤੇ ਔਰਤਾਂ ਦੀ ਰੋਜ਼ਗਾਰ ਦਰ ਵਿੱਚ ਕਮੀ ਵੱਲ ਧਿਆਨ ਨਹੀਂ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ | ਚੁਣੀਆਂ ਗਈਆਂ ਵਸਤੂਆਂ ‘ਤੇ ਜੀ ਐੱਸ ਟੀ ਛੋਟ ਸਿਰਫ ਗੈਰ-ਜ਼ਰੂਰੀ ਵਸਤੂਆਂ ਦੀਆਂ ਕੀਮਤਾਂ ਨੂੰ ਘਟਾਉਂਦੀ ਹੈ | ਅਸਿੱਧੇ ਟੈਕਸ ਅਦਾ ਕਰਨ ਵਾਲੇ ਆਮ ਆਦਮੀ ਨੂੰ ਕੋਈ ਰਾਹਤ ਨਹੀਂ | ਵਪਾਰ ਕਰਨ ਦੀ ਸੌਖ ਨੂੰ ਸਰਲ ਬਣਾਉਣ ਲਈ ਇਹ ਦੇਖਣਾ ਹੋਵੇਗਾ ਕਿ ਨਿਯੋਕਤਾਵਾਂ ਨੂੰ ਕਿਹੜੀਆਂ ਰਾਹਤਾਂ ਦੀ ਪੇਸ਼ਕਸ਼ ਹੈ | ਇਸ ਨਾਲ ਮਜ਼ਦੂਰਾਂ ਦੇ ਹੱਕਾਂ ‘ਤੇ ਸੱਟ ਵੱਜੇਗੀ | ਐੱਮ ਐੱਸ ਐੱਮ ਈ ਨੂੰ ਉਚਿਤ ਢੰਗ ਨਾਲ ਸੰਬੋਧਤ ਨਹੀਂ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ | ਗਾਰੰਟੀ ਵਧਾਉਣ ਦੇ ਤਰੀਕੇ ਨਾਲ ਜੋ ਦਿੱਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਉਹ ਵਿਸ਼ਾਲ ਸੈਕਟਰ ਲਈ ਬਹੁਤ ਛੋਟਾ ਹੈ, ਜੋ ਕਿ ਵਿਕਾਸ ਦਾ ਇੰਜਣ ਅਤੇ ਰੁਜ਼ਗਾਰ ਪੈਦਾ ਕਰਨ ਵਾਲਾ ਹੈ | ਮਾਲੀਆ ਕਿੱਥੋਂ ਪੈਦਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ, ਇਸ ਬਾਰੇ ਬਜਟ ਚੁੱਪ ਹੈ | ਅਮੀਰਾਂ ਅਤੇ ਕਾਰਪੋਰੇਟਾਂ ‘ਤੇ ਟੈਕਸ ਲਗਾ ਕੇ ਆਮਦਨ ਵਧਾਉਣ ਦੀ ਕੋਈ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਨਹੀਂ ਕੀਤੀ ਗਈ | ਇਹ ਘਾਟੇ ਨੂੰ ਪੂਰਾ ਕਰਨ ਲਈ ਹੋਰ ਉਧਾਰ ਲੈਣ ਦੀ ਗੱਲ ਕਰਦਾ ਹੈ | ਭਾਰਤ ਦੇ ਕਰਜ਼ੇ ਦਾ ਬੋਝ ਪਹਿਲਾਂ ਹੀ ਭਾਰੀ ਹੈ ਅਤੇ ਹੋਰ ਬੋਝ ਕਰਜ਼ੇ ਦੀ ਅਦਾਇਗੀ ਦੇ ਬੋਝ ਨੂੰ ਵਧਾਏਗਾ | ਬਜਟ ਮਨੁੱਖੀ ਅਤੇ ਸਮਾਜਕ ਵਿਕਾਸ ਨੂੰ ਉੱਚਾ ਚੁੱਕਣ ਵਿੱਚ ਪੂਰੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਅਸਫਲ ਰਿਹਾ ਹੈ | ਇਹ ਭੁੱਖਮਰੀ, ਗਰੀਬੀ, ਬੇਰੁਜ਼ਗਾਰੀ ਆਦਿ ਅਹਿਮ ਮੁੱਦਿਆਂ ਨੂੰ ਹੱਲ ਨਹੀਂ ਕਰਦਾ |